Page 16 - Ebook

บทที่ 1 แนวคิดพื้นฐานทางระบาดวิทยาของโรคในชองปาก

แนวคิดหลัก : ระบาดวิทยาของโรคในชองปากเปนศาสตรท่สำคัญสำหรับการดำเนินงานทางดานทันตสาธารณสุข
ี
__________________________________________________________________________________

นิยามและหลักคิดสำคัญทางระบาดวิทยาของโรคในชองปาก

ระบาดวิทยาในชองปาก (oral epidemiology) เปนการศึกษาธรรมชาติของการเกิดโรคในชองปาก

ึ
ี
ซ่งประกอบดวยการศึกษาการกระจาย (distribution) ของโรค และปจจัยกำหนด (determinants) ท่เก่ยวของ
ี
ี
กับการเกิดโรคในชองปากในประชากรหรือกลุมคน ตามลักษณะของบุคคล (person) สถานท่ (place)
และเวลา (time) ซ่งการวิจัยทางระบาดวิทยาแตกตางจากการวิจัยทางคลินิก ตรงท่การวิจัยทางคลินิก
ึ
ี
เนนการศึกษาเฉพาะรายบุคคล รักษาและปองกันผูปวยแตละรายใหหายและกลับมามีชีวิตท่เปนปกติสุข
ี
แตการวิจัยทางระบาดวิทยาเปนการศึกษาในกลุมประชากรท่ปวยและไมปวย เนนการปองกันใหกลุม
ี
ประชากรมีสุขภาพดี ไมใหเจ็บปวย เม่อเกิดการเจ็บปวยก็พยายามปองกันไมใหมีการแพรระบาดในวงกวาง
ื
ี
และเกิดผลกระทบตอการดำเนินชีวิตของสังคมใหนอยท่สุด ดังนั้นระบาดวิทยาจึงกลายเปนศาสตรที่สำคัญ
สำหรับการดำเนินงานทางดานทันตสาธารณสุข ผูท่ทำงานทางดานทันตสาธารณสุขทุกคนจึงควรเรียนรู
ี
ระบาดวิทยา

ี
ในบทน้จะขอสรุปหลักคิดสำคัญทางระบาดวิทยาของโรคใหพอเขาใจดังน ้ ี

1. โรคหรือปญหาทางดานสุขภาพไมไดเกิดดวยความบังเอิญ แตเกิดจากการเสียสมดุลขององคประกอบ

ของโรค (determinants) ซ่งทางระบาดวิทยามักจะแบงปจจัยออกเปน 3 กลุม คือ ปจจัยท่เก่ยวของกับ
ึ
ี
ี
ี
ตัวใหอาศัย (host) ปจจัยท่เก่ยวของกับส่งกอโรค (agent) และ ปจจัยท่เก่ยวของกับสภาวะแวดลอม
ิ
ี
ี
ี
ี
ั
(environment) เรียกความสัมพันธของท้งสามปจจัยน้วา “ปจจัยสามทางระบาดวิทยา” (epidemiologic
ึ
(1)
triad) ซ่งถูกวาดครั้งแรกโดย Stevens ดังภาพ 1
Host

disease

Agent Environment

ภาพ 1 ปจจัยสามทางระบาดวิทยา (epidemiologic triad)
ท่มา: Stevens, R.B., Plant Pathology, an Advanced Treatise. Vol. 3. 1960: Academic Press, NY.
ี

13